Kult zmarłych w największych religiach świata: Islam

KULT ZMARŁYCH W NAJWIĘKSZYCH RELIGIACH ŚWIATA

Na świecie żyje około miliarda ludzi. Około 84% z nich deklaruje przynależność do jakiejś grupy religijnej. Pozostali to zarówno ateiści jak i osoby uznające się za wierzące w coś, jednak bez wyraźnej przynależności do wspólnoty. 

Wśród największych religii świata należy wyróżnić chrześcijaństwo - które wyznaje około 33% populacji, islam - 24%, hinduizm - 14%, buddyzm 7%, sikhizm - 0,36%, judaizm - 0,21%, bahaizm - 0,11%. O kulcie zmarłych w islamie będzie poniższy artykuł.

ISLAM I KULT ZMARŁYCH

W islamie nie ma tradycji kultu zmarłych ani świętych. Co więcej, islam wyraźnie przestrzega przed oddawaniem jakiejkolwiek czci w obawie przed politeizmem - największym grzechem jaki istnieje dla muzułmanów. Zmarli wg tej religii nie posiadają żadnej mocy sprawczej i nie są w stanie ani pomóc, ani zaszkodzić nikomu.

Aisza powiedziała: „Kiedy Wysłannik Allaha zachorował, zakrył twarz kawałkiem czarnego materiału, a kiedy nie mógł oddychać, odkrył twarz i powiedział: „Przeklęci niech będą żydzi i chrześcijanie, którzy obrali groby swoich proroków za miejsca czci”. Prorok powiedział tak, albowiem żydzi i chrześcijanie zaczęli nadmierną atencją obdarzać groby proroków i świętych, a to doprowadziło do tego, że zaczęli się do nich modlić i wznosić prośby (min. o wstawiennictwo). Prorok tymi słowy ostrzegał przed tym, co uczynili. W przeciwnym razie nakazałby, aby wzniesiono jego grób, lecz – obawiał się, że zostanie obrany za meczet”. [Buchari, Muslim]

Natomiast wolno, a nawet należy modlić się za zmarłych - jednak tylko tych, którzy zmarli jako muzułmanie - gdyż wciąż potrzebują oni suplikacji (próśb, błagań) swoich żyjących braci w islamie do Allaha, o przebaczenie dla nich i miłosierdzie Allaha.

A ci, którzy przyszli po nich, powiedzieli: „Panie nasz! Wybacz nam i naszym braciom, którzy poprzedzili nas w wierze, i nie umieszczaj w naszych sercach nienawiści wobec tych, którzy uwierzyli. Panie nasz! Zaprawdę jesteś pełen Łaski, Najbardziej Miłosierny! [Koran 59:10]

GRZEBANIE ZMARŁYCH

Muzułmański cmentarz to mizar. Jednak w islamie nie przywiązuje się szczególnej uwagi do miejsca pochówku, grobu i jego wyglądu - ponownie w obawie przed politeizmem. Z tego powodu nagrobki są zwykle bardzo proste, skromne, pozbawione nadmiernej ilości ozdób i kolorów.

Prorok powiedział: „Panie mój! Oby mój grób nigdy nie stał się przedmiotem czci. Gniew Allaha skierowany jest ku tym, którzy biorą groby ich świętych, za meczety”. [Malik, Muwatta]

Grób to w najogólniejszym założeniu miejsce, w którym chowa się zmarłego; w islamie jest to dół wykopany w ziemi. Nagrobek to pomnik, płyta lub tablica z napisami umieszczona na grobie zmarłego na cmentarzu lub w kościele, poświęcone pamięci zmarłego; zaś tumba to kamienny grobowiec w formie skrzyni przykrytej płytą, przeważnie z rzeźbionym wizerunkiem zmarłego. Wznoszenie nagrobków, pomników, tumb na grobach jest w islamie zabronione.

Tam, gdzie głowa człowieka złożonego do grobu jest większy kamień, tam gdzie nogi, mniejszy i w sumie to powinno być wszystko.

Co więcej, zgodnie z tradycją, zmarłych grzebie się w grobach nie w trumnach, a jedynie owijając ich ciała w całuny. Akurat od tego coraz częściej się odchodzi na rzecz wykorzystywania jednak prostych drewnianych skrzyni zabezpieczających zwłoki. Ma to wymiar nie tylko praktyczny, ale przede wszystkich higieniczny.

Podróżowanie w celu (w intencji) odwiedzin grobów – niezależnie od tego czyj jest to grób – nie jest dozwolone.

Prorok powiedział: „Nie siodłajcie waszych wierzchowców, chyba że w celu odwiedzin trzech Meczetów: Świętego Meczetu (w Mekce), tego oto, mojego Meczetu i meczetu al-Aqsa (w Jerozolimie)”. [Buchari, Muslim]

Ibn Al-Qajjim powiedział: „To, na co zezwolił Prorok odnośnie odwiedzin na cmentarzu (grobach) to wspominanie o Życiu Przyszłym, wznoszenie do Allaha próśb za zmarłych, aby Allah im przebaczył, był dla nich miłosierny, uchronił ich od kary. W takiej sytuacji, odwiedzający wyświadcza przysługę sobie i zmarłemu. Aczkolwiek współcześni politeiści czynią inaczej – wznoszą prośby do zmarłych zamiast do Allaha, proszą ich o spełnienie próśb, błogosławieństwa, pomoc. Czyniąc tak, w rzeczywistości krzywdzą siebie i zmarłych, pozbawiając ich suplikacji za zmarłych – zalegalizowanych przez Stwórcę – próśb do Allaha o miłosierdzie dla nich”. [Ibn al-Qajjim, „Ighathat al-Lahfan”, tom I, str. 214, 215, 217]

Dlatego na grobach muzułmanów nie wolno się modlić, zapalać zniczy, układać kwiatów. Nie wolno również zbierać datków w intencji zmarłego ani składać kondolencji po jego śmierci. 

Wysłannik Allaha (sallallahu alayhi wa salam) powiedział: „Cała ziemia jest meczetem (miejscem czci), poza grobami i toaletami” At-Tirmizi, Abu Daud, Ibn Madża.

Religia islamska wymaga, aby pochówku zmarłego dokonano najpóźniej 24h po śmierci. Tradycja pogrzebowa wymaga, aby ciało zostało rytualnie obmyte. Podczas tego procesu usuwa się wszystkie elementy sztuczne z ciała (np. aparat słuchowy, sztuczną szczękę, ubrania). Wszystkie otwory zatyka się watą, a ciało zawija w całun. Ciało układane jest w grobie głową w kierunku Mekki - z tego względu na muzułmańskich cmentarzach panuje zwykle porządek, a groby ustawione są w równych rzędach w tym samym kierunku. 

Kamienne płyty nagrobne zawierają najczęściej tylko imię i nazwisko zmarłego, czasami przyczynę śmierci, jego profesję, a współcześnie również daty urodzenia i zgonu. 

Jeszcze przed wojną w granicach Polski były 33 muzułmańskie cmentarze. Obecnie są tylko trzy czynne zabytkowe nekropolie: w Bohonikach, Kruszynianach oraz w Warszawie. Istnieje też kilkanaście kwater muzułmańskich na cmentarzach komunalnych w całym kraju.