Jezus Chrystus - 9 dowodów istnienia

Jezus Chrystus - dowody potwierdzające jego istnienie

Na temat tego czy Jezus Chrystus faktycznie istniał i kim właściwie był, mówi wiele artykułów i pism zarówno teologicznych jak i niechrześcijańskich. Wiele z nich jest zgodne w kilku aspektach, w innych bywają rozbieżne. Jednak ani naukowcy, ani teolodzy, ani historycy generalnie nie wątpią, że Jezus faktycznie istniał. W większości potwierdzają, że historyczność postaci Jezusa Chrystusa jest nie do podważenia. Co za tym przemawia? Kim był człowiek, który dla wiernych jest Synem Boga, a dla niewierzących postacią z legendy? Kto stał się tak wpływową i znaną osobą, mającą realny wpływ na losy ludzi?

Poniżej zebrałam kilka spośród tych najbardziej znanych wzmianek historycznych i opisów Jezusa, jakie pojawiły się w tekstach ludzi mniej lub bardziej mu współczesnych.

1. Józef Flawiusz

Józef Flawiusz (Josef ben Matityahu) był żydowskim historykiem i faryzeuszem żyjącym w latach 37-100 n.e. Został pojmany przez Rzymian i był zmuszony do pracy jako tłumacz. Dzięki temu przebywał bardzo blisko cezara. O Jezusie Chrystusie wspomina w swoim dziele opisującym historię judaizmu "Dawne dzieje Izraela", napisanym ok. 93 roku naszej ery. 

W tym czasie żył Jezus, człowiek mądry, jeżeli w ogóle można go nazwać człowiekiem. Czynił bowiem rzeczy niezwykłe i był nauczycielem ludzi, którzy z radością przyjmowali prawdę. Poszło za nim wielu Żydów, jako też pogan. On to był Chrystusem. A gdy wskutek doniesienia najznakomitszych u nas mężów, Piłat zasądził go na śmierć krzyżową, jego dawni wyznawcy nie przestali go miłować. Albowiem trzeciego dnia ukazał im się znów jako żywy, jak to o nim oraz wiele innych zdumiewających rzeczy przepowiadali boscy prorocy. I odtąd, aż po dzień dzisiejszy, istnieje społeczność chrześcijan, którzy od niego otrzymali tę nazwę. (Księga osiemnasta, III, 3).

Wielu uczonych jednak wątpi w autentyczność tej wzmianki Flawiusza o Jezusie jako o Mesjaszu. Podejrzewają oni, że przepisujący tekst pisarz-chrześcijanin zmienił nieco jej treść, tak aby ukazać postać Jezusa w pozytywnym świetle. Trudno bowiem uwierzyć, aby uczony w piśmie Żyd tak dobitnie i bezkrytycznie opisał człowieka, który dla wyznawców judaizmu był w zasadzie oszustem. Mocny dowód życia Jezusa stanowi jednak inny akapit tego samego tekstu, w którym Józef Flawiusz wspomina Jezusa i Jego „brata” Jakuba: 

Festus już nie żył, a Albinus wyjechał; więc [Ananiasz] zwołał Sanhedryn i stawił przed sądem Jakuba, brata Jezusa zwanego Chrystusem, oraz kilku innych. Oskarżył ich o naruszenie prawa i skazał na ukamienowanie. (Księga dwudziesta, IX, 1)

Jak widać nawet faryzeusz, utożsamiający się z ugrupowaniem religijnym, którego wielu członków było zdeklarowanymi wrogami Jezusa, potwierdził istnienie „Jakuba, brata Jezusa”, a tym samym istnienie samego Jezusa. Ta wzmianka jest przez historyków traktowana jako dowód, gdyż w przeciwieństwie do pierwszego fragmentu opisuje rzeczowo i bez zbędnych, pozytywnych szczegółów sam fakt historyczny. 

2. Korneliusz Tacyt

Tacyt, żyjący w latach około 55-120 jest uważany za jednego z najznamienitszych historyków rzymskich. Chrześcijan opisał on w swoich "Rocznikach". W relacji z tego, jak Neron obarczył ich winą za wielki pożar Rzymu, który wybuchł w 64 roku, opisał on śmierć Jezusa z rozkazu Poncjusza Piłata:

Aby zniweczyć hałaśliwe wieści, Neron podsunął winnych i na najbardziej wyszukane kary oddał tych, których ludność jako znienawidzonych z powodu ich zbrodni nazywa chrześcijanami. Twórca tej nazwy Chrystus za rządów Tyberiusza został przez prokuratora Poncjusza Piłata skazany [na śmierć]. Stłumiony wówczas zgubny zabobon znowu wybuchał i to nie tylko w Judei, źródle owego zła, lecz także w Mieście [Rzymie], dokąd wszystko, co wstrętne i hańbiące przybywa i praktykuje się. I tak aresztowano najpierw wszystkich, którzy przyznali się do winy, później zaś tych, o których oni powiedzieli, i tak oskarżono całe rzesze – nie tyle o przestępstwo podpalenia Miasta, a o nienawiść do ludzkości. (Roczniki, t. I, księga XV, 44)

Rzymianie starali się ukryć istnienie i umniejszyć działalność Jezusa, gdyż uważali go za człowieka, który chciał obalić władzę i namiestnika Rzymu. Jego wyznawców - chrześcijan - uznali za sektę, z którą próbowali walczyć siłą. Z tego powodu właśnie, pierwsi czciciele Jezusa byli prześladowani i zabijani. Tacyt również nie wydaje się być autorem zbytnio przychylnym chrześcijanom. W związku z tym trudno posądzać go o to, że zaświadczyłby istnienie człowieka, który był założycielem sekty, gdyby faktycznie on nie istniał. Samych chrześcijan zresztą, podobnie jak inni Rzymianie, traktował jako czcicieli magii, którzy poprzez odmowę uczestniczenia w kulcie bóstw hellenistycznych  i swoje potajemne praktyki sprowadzają na Rzym klęski.

3. Pliniusz Młodszy

Pliniusz Młodszy żył w latach 62-113 i był rzymskim urzędnikiem i namiestnikiem prowincji Bitynii i Pontu w Azji Mniejszej. Był znakomitym mówcą i pisarzem, a do historii przeszedł jako doskonały epistolograf. W swoich listach do Tacyta i cesarza opisywał życie codzienne, wydarzenia i kataklizmy. Jego teksty dowodzą, że pierwsi chrześcijanie czcili Jezusa i uznawali go za Boga. W swoim liście spisanym po przesłuchaniach chrześcijan przedstawił ich wyjątkowo przychylny opis:

Chrześcijanie mieli zwyczaj zbierać się w oznaczonym dniu przed świtaniem i wygłaszać hymn Chrystusowi jakoby Bogu, że następnie wzajemnie się przysięgą zobowiązywali nie tyle, by knuć jakąś zbrodnię, lecz by nie popełniać kradzieży, rozboju, cudzołóstw, by dotrzymywać słowa i zwracać depozyty na żądanie. (Listy 10, 96)

Chrześcijanie dla Rzymian byli przede wszystkim przestępcami i heretykami, tak jak Jezus Chrystus, którego wyznawcą byli. Niemal każdy znaczący i sprawujący władzę próbował dowieźć ich win lub przypisać zbrodnie oraz nieszczęścia jakie się działy w Cesarstwie Rzymskim. Pliniusz o chrześcijanach wypowiadał się w sposób bardzo rzeczowy, pozbawiony prywatnych animozji i uprzedzeń. Dziwił się, że chrześcijanie są gotowi oddać życie za wierność Chrystusowi i nie zgadzają się na oddanie pokłonu przed posągiem ówczesnego cesarza Tacyta, nawet w obliczu groźby wyroku śmierci. Karał ich, mimo, że nie była to jego inicjatywa i próbował uzasadniać swoje decyzje interpretując chrześcijaństwo jako kult magiczny, szkodliwy dla społeczeństwa i sprowadzający na nie klęski.

4. Swetoniusz

Swetoniusz, a właściwie Gaius Suetonius Tranquillus żył w latach 69-130 i był pisarzem rzymskim piszącym po łacinie i grecku. Najbardziej znane z jego dzieł to "Żywoty cezarów", w których opisywał biografie władców, oraz fragmnty "O sławnych mężach", w których opisał mówców i nauczycieli. 

W swoim Żywocie Klaudiusza wspomniał: 

„Żydów wypędził z Rzymu, bo bezustannie wichrzyli, podżegani przez jakiegoś Chrestosa” (Żywot Klaudiusza, XXV, 4)

Co prawda postać Chrestosa jest bliżej nieokreślona, jednak ta lakoniczna relacja jest zgodna z tym, o czym pisał w Dziejach Apostolskich św. Łukasz, że Klaudiusz wysiedlił z Rzymu wszystkich Żydów, w tym Pryscyllę i Akwilę, małżeństwo chrześcijan zaprzyjaźnionych ze św. Pawłem z Tarsu (Dz 18,2). Owo wysiedlenie odbyło się w 49 r.
Swetoniusz wspomniał również pożar, który zniszczył Rzym w 64 r.:

„ukarano torturami chrześcijan, wyznawców nowego i zbrodniczego zabobonu” (Żywoty cezarów)

Jego relacje są bardzo cenne, gdyż są ważnym źródłem informacji z życia poszczególnych cezarów. Opisują one zarówno wydarzenia towarzyszące ich urzędowi, cechy charakteru, pochodzenie i śmierć władców. Te teksty można zatem traktować jako kronikarskie i stosunkowo dokładne, przy czym pozbawione prywatnych interpretacji dzieła.

5. Mara Bar-Serapion

Mara Bar-Serabion (dosłownie: Mara, syn Serapiona) był syryjskim filozofem. Nieco po 70 roku pisał on list do syna, w którym zachęcał go do poszukiwania mądrości. W liście tym stawia Jezusa w jednym szeregu z wielkimi filozofami, jak Sokrates czy Pitagoras, pisząc o "trzech mędrcach" i ich niesprawiedliwej śmierci:

„Jaką korzyść odnieśli Ateńczycy z wydania Sokratesa na śmierć? Przyszedł na nich głód i zaraza jako pomsta za ich zbrodnię. Jaką korzyść wynieśli mieszkańcy Samos ze spalenia Pitagorasa? W jednej chwili kraj ich został zasypany piaskiem. Jaką korzyść osiągnęli Żydzi, że skazali swego mądrego króla? Przecież wkrótce potem znikło ich królestwo. Sprawiedliwie Bóg pomścił tych trzech mędrców. Ateńczycy poginęli z głodu, tych z Samos pochłonęło morze, Żydzi – zrujnowani i wypędzeni ze swojego kraju – żyją w całkowitym rozproszeniu. Lecz Sokrates nie umarł całkowicie – żył nadal w naukach Platona.; Pitagoras nie umarł całkowicie – żył nadal w posągu Hery. Nie umarł także całkowicie mądry król – żył nadal w swojej nauce”.

Mara Bar-Serabion wyjaśniał synowi, że złe uczynki zawsze przynoszą karę, a mądrzy ludzie i tak na końcu triumfują, gdyż  pozostają po nich ich dzieła. W tej wypowiedzi nie ma odniesień do boskości Jezusa, co sugeruje, że filozof nie był chrześcijaninem, być może w ogóle był poganinem, a mimo to nigdy nie kwestionował faktycznego istnienia "mądrego króla". Nie odnosił się do zmartwychwstania, czyli dosłownego życia Chrystusa po śmierci, ale alegorycznego życia tego mędrca w swoich naukach, a więc jego wyznawcach.

6. Talmud i Żydowska literatura rabiniczna

Postać Jezusa Chrystusa jest wymieniana w różnych tekstach klasycznego piśmiennictwa rabinicznego, a w szczególności w Talmudzie babilońskim:

“Naucza się: W wigilię Paschy powiesili Jeszu. Herold chodził przed nim przez czterdzieści dni (mówiąc): “Będzie on ukamienowany, gdyż uprawiał czary i zwodził, i prowadził Izrael na manowce. A ktokolwiek wie coś a jego korzyść, niech przyjdzie i niech się za nim wstawi”. Nie znalazłszy jednak nic na jego korzyść, powiesili go w wigilię Paschy”. (Sanhedrin 43a; por t.Sanh 10,11; y.Sanh. 7,12; Tg Ester 7,9)

Jezus Chrystus przez Żydów nazywany jest Jeszu Nazareńczykiem. Jeszu, czy też Jeshua pochodzi od Jahwe Shua, co oznacza Jahwe Zbawia i dotyczy to także Jozuego ze Starego Testatmentu. Opis zawarty w Talmudzie jest w zasadzie zgodny z tym co można odczytać w Ewangeliach. Zarówno umiejscowienie śmierci Jezusa podczas Wigilii Paschy jest zbieżne z zapisami Ewangelii św. Jana jak i jego powieszenie, które również przez św. Łukasza używane jest zamiennie do ukrzyżowania.

Autor książki Jesus of Nazareth, żydowski historyk Joseph Klausner podsumował odniesienia dotyczące Jezusa w taki sposób:

Istnieją wiarygodne teorie odnośnie tego, że nazywał się Jeszua (Jezus) z Nazaretu; że uprawiał czary (to jest czynił cuda, co było w owych czasach na porządku dziennym) i zwodził, i odciągał Izrael od Boga; szydził ze słów mędrców i wyjaśniał Pisma w ten sam sposób, co faryzeusze; miał pięciu uczniów; mówił, że nie przyszedł zmienić Prawa czy uzupełnić je; został powieszony na belce drewnianej (ukrzyżowany) jako fałszywy autorytet i wichrzyciel w wigilię Paschy (która przypadała w sobotę); jego zaś uczniowie uzdrawiali z chorób w jego imię. (Joseph Klausner, Jesus of Nazareth, s. 44)

Według Josepha Klausnera, Talmud mówi o powieszeniu, a nie ukrzyżowaniu, ponieważ ten rzymski sposób zabijania znali żydowscy uczeni tylko z procesów rzymskich, a nie z żydowskiego systemu prawnego. Zapisane w Ewangeliach cudowne narodzenie Jezusa było znane w zasadzie od pierwszych lat istnienia Kościoła chrześcijańskiego, a tym samym pierwszych chrześcijan. Nie wątpiono w istnienie samej postaci, jej nauczanie i śmierć, a jedynie zupełnie inaczej interpretowano wszystkie te elementy. W Talmudzie zapisano, że Jeszu miał uczniów (b.Sanh 107b), oraz że był synem Miriam, która mimo wysokiego urodzenia “żyła z cieślami jak ladacznica” (b.Szabb. 104b i b.Sanh.106a). Z tego względu niepokalane poczęcie uznawano raczej jako cudzołóstwo, a cuda dokonywane przez Jezusa jako magię, gdyż były zbyt nienaturalne dla Żydów. Jezus był wrogiem Żydów i oszustem, jednak autorzy żydowscy nie kwestionowali jego istnienia, mimo, że nie leżało ono w ich interesie by się pozytywnie o nim wypowiadać.

  7. Lukian z Samosaty

Jednymi z cenniejszych relacji są świadectwa głoszone przez autorów pogańskich. Trudno bowiem upatrywać w nich manipulacji lub oszustw jak w przypadku autorów zależnych oraz związanych z którąś ze stron. Na przykład Lukian z Samosaty, który był satyrykiem, co prawda żył wiele lat po śmierci Jezusa, bo w latach 125-180, ale również i on opisywał jego osobę. W "Śmierci Peregrinosa", choć sam szydził z chrześcijan, to uznał sam fakt istnienia Chrystusa:

Do dziś czczą jak wiadomo tamtego wielkiego Człowieka, ukrzyżowanego w Palestynie za to, że wprowadził między ludzi te nowe obrzędy. […] Żywią bowiem ci nieszczęśliwi przekonanie, że po wsze czasy będą nieśmiertelni i że ich życie trwać będzie na wieki. Dlatego też lekceważą śmierć i wielu z nich dobrowolnie się na nią wydaje. Nadto pierwszy prawodawca wzbudził w nich przekonanie, że wszyscy nawzajem są braćmi, z chwilą, gdy się nawrócą, wyprą bogów helleńskich, uczczą tego ukrzyżowanego mędrca i będą pędzić życie wedle jego praw. Do wszystkiego więc odnoszą się z równym lekceważeniem i wszystko uważają za wspólne dobro. (Lukian, Śmierć Peregrinosa).

Ten dość prześmiewczy i pogardliwy opis jest w gruncie rzeczy stosunkowo dokładnym świadectwem tego, co charakteryzowało pierwszych chrześcijan i jakie były nauki Jezusa.

8. Tallus, Flegon i Juliusz Afrykańczyk

Tallus jest jednym z pierwszych świeckich autorów piszących o Chrystusie. Ten rzymski historyk z I wieku pisał m.in. o zaćmieniu słońca, jakie towarzyszyło śmierci Jezusa. Niestety jego “Historia wschodniej części świata śródziemnomorskiego, poczynając od wojny trojańskiej aż po własne czasy” nie zachowała się do naszych czasów i znana jest tylko z cytatów innych autorów. Juliusz Afrykańczyk, jeden z cytujących Tallusa, w 221 roku wspomina o dziwnej ciemności, jaka okryła ziemię późnym popołudniem, gdy Chrystus umarł na krzyżu:

Ciemność tę Tallus w trzeciej księdze swej Historii nazywa, jak mi się wydaje, bez racji zaćmieniem słońca (bez racji rzecz jasna z tego względu, że zaćmienie słońca nie mogło mieć miejsca podczas pełni księżyca, a Chrystus umarł właśnie w okresie paschalnej pełni księżyca. (Juliusz Afrykańczyk, Chronography 18,1)

Flegon podobnie jak Tallus również był kronikarzem i też opisywał dziwną ciemność jaka wystąpiła w dniu ukrzyżowania Chrystusa. Juliusz Afrykańczyk cytował i jego fragment:

“W czasach Tyberiusza do zaćmienia słońca doszło podczas pełni księżyca (Juliusz Afrykańczyk, Chronography 18,1)

Pomimo tak nietypowego wydarzenia, jakim było właśnie zaćmienie słońca podczas pełni, nikt nie kwestionuje jego prawdziwości. Ta ciemność, która jest opisana też przez Ewangelie, była tłumaczona naturalnymi, meteorologicznymi procesami i z tego co widać, musiała być powszechnie znana, nawet dla niechrześcijańskich autorów. To wydarzenie zresztą wspomina również Orygenes żyjący w III wieku, w swoim dziele “Przeciw Celsusowi” oraz Filopon, autor z IV wieku.

9. Celsus

Celsus, czyli Kelsos z Aleksandrii był grecko-rzymskim filozofem i pisarzem żyjącym w II w. Był przedstawicielem eklektyzmu i krytykiem chrześcijaństwa. Chrześcijanie zarzucali mu to, że był bezbożnikiem, nie był jednak ateistą i pozytywnie wypowiadał się o religii rzymskiej. Pomimo swojego krytycznego stosunku do nowej religii, także i on uznawał Jezusa za postać historyczną. Twierdził jednak, że wszelkie cuda Chrystusa były niczym innym, jak tylko czarami:

Wszystko, co napisano o uzdrowieniach, zmartwychwstaniu czy rozmnożeniu kilku chlebów, z których po nakarmieniu całej rzeszy ludzi pozostało jeszcze wiele ułomków, oraz wszystkie cudy, o których z przesadą opowiadali jego uczniowie. Przypuśćmy, że naprawdę dokonałeś tego wszystkiego. Nie przewyższa to nawet naszych kuglarzy jarmarcznych, którzy obiecują dokonywać rzeczy jeszcze bardziej zadziwiających, toż samo potrafią egipscy magicy, którzy za kilka oboli sprzedają na rynku swe cudowne umiejętności, wypędzają demony, zamawiają choroby. (Celsus, Prawdziwe słowo) 

Negował również dziewictwo Maryi oraz niepokalane poczęcie Jezusa:

... pochodzi z małej wioski w Judei, zrodził się z biednej wiejskiej dziewicy, którą sąsiedzi niezbyt szanowali. Mąż jej, z zawodu cieśla, wypędził ją, dowiódłszy jej cudzołóstwa z żołnierzem Panterą. Wypędzona błąkała się tu i ówdzie i we wstydzie porodziła tajemnie. (Celsus, Prawdziwe słowo) 

Pomimo jednak tego krytycznego stosunku do osoby i działalności Jezusa, nie uznał, że jego istnienie to mit lub legenda. Według niego Chrystus żył, jednak nie był tym, kim chrześcijanie go przedstawiali.

Podsumowanie i zakończenie

O Jezusie Chrystusie wspominają podania wczesnochrześcijańskie, pogańskie, rzymskie, żydowskie i inne. Wszystkie one łączy jedno, mniejsza lub większa dokładność co do zgodności ich z Ewangelią i opisem człowieka, którego znamy z Biblii. Część z tych zapisów jest przychylna, inne są krytyczne co do osoby Jezusa. Zgodne są jednak w tym, że człowiek ten istniał i wywarł wpływ na życie wielu ludzi i to nie tylko tych Jemu współczesnych.
Można uznać, że przedstawione powyżej teksty są zbiegami okoliczności - owszem, można - jednak czy jest prawdopodobne, aby autorzy wywodzący się z tak odmiennych nurtów, wyznań, narodowości i obszarów geograficznych mogli znać człowieka, którego nigdy nie było, a jego istnienie jest największą mistyfikacją dziejów?